Châm và Cứu là hai phương pháp trị liệu khác biệt nhau. Phép châm trị bệnh bằng cách ghim vào một vài huyệt trên cơ thể để gây kích thích theo nhiều thủ thuật khác nhau. Kim dùng dể châm có nhiều cỡ và nhiều kiểu, thông dụng hơn nhất là loại hào châm, nghĩa là dùng kim nhỏ và dẻo, rồi tam lăng châm, mai hoa châm, điện châm và bì phu châm tức châm cạn trên da.

Phép Cứu có nghĩa là trị bệnh bằng kích thích nhiệt, bằng cách áp sức nóng gây ra từ việc đốt ngải nhung còn gọi là thuốc cứu hoặc một số chất khác trên những khu vực đặc biệt ở mặt da. Ngải nhung được làm bằng lá cây khô của cây ngải cứu (Artemisia Vulgaris) bỏ đi các gân và cuống lá xong tán nhuyễn ra như bột. Nó có đặc tính làm ấm và sau đó làm thông các kinh mạch, cũng trừ lạnh và ẩm để từ đó tăng trưởng công năng các cơ quan. Bởi vậy thuốc càng để lâu càng tốt.

Lý Thuyết Về Kinh Lạc

Theo ngành thuốc Trung Hoa ngày xưa, người ta cho rằng Kinh và Lạc là những hành lang phân bố trên thân thể con người, trong đó có khí và huyết vận hành. Kinh Lạc hợp lại thành một mạng lưới liên lạc các phần ngoài và trong cơ thể, điều hòa công năng của toàn thân. Kinh là các đường chính chạy theo chiều dọc, còn Lạc là những chi nhánh của Kinh. Người ta còn chia Kinh ra thành hai nhóm : Chánh Kinh và Kỳ Kinh, mà toàn bộ hợp lại làm thành một hệ thống kinh mạch. Thông thường người ta gọi các Chánh Kinh là Thập Nhị Kinh, còn Kỳ Kinh là Bát Mạch.

Trong số các Lạc cũng có những Lạc chánh và Lạc phụ. Lạc giúp vào sự liên lạc giữa Kinh Chánh này với Kinh Chánh kia. Các Chánh Kinh phân bố đối xứng đều khắp thân thể con người. Bên trong nó liên lạc với tạng phủ, bên ngoài với tứ chi, da và ngũ quan làm cho thân thể trở thành một bộ phận thống nhất.

Thập Nhị Kinh

Trên đường vận hành của 12 Kinh, bên ngoài thì giao liên với chi trên, chi dưới, đầu và mình ; bên trong với các tạng (Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận và Tâm Bào) hoặc các phủ (Đởm, Vị, Đại Tràng, Tiểu Tràng, Bàng Quang, Tam Tiêu). Mặt ngửa cũng như xấp của tứ chi và các tạng được cho là thuộc âm, còn hai bên tứ chi và các phủ thì thuộc dương.
Danh xưng của mỗi Kinh gồm ba phần : 1) Thủ hay Túc  -  2) Âm hay dương  -  3) Tạng hay Phủ.
*  Các Kinh phát nguyên từ lòng bàn tay thuộc về Tạng và được gọi là Thủ Tam Âm Kinh.
*  Các Kinh khởi sự từ mu bàn tay thuộc về Phủ và được gọi là Thủ Tam Dương Kinh.
*  Các Kinh chạy từ mặt trong chi dưới thuộc về Tạng và được gọi là Túc Tam Âm Kinh.
*  Các Kinh khởi đầu từ mặt ngoài chi dưới thuộc về Phủ và được gọi là Túc Tam Dương Kinh.
Toàn bộ đưọc mệnh danh là Thập Nhị Kinh :

01)   Thủ Thái Âm Phế Kinh (11 huyệt)
02)   Thủ Dương Minh Đại Tràng Kinh (20 huyệt)
03)   Túc Dương Minh Vị Kinh (45 huyệt)
04)   Túc Thái Âm Tỳ Kinh (21 huyệt)
05)   Thủ Thiếu Âm Tâm Kinh (9 huyệt)
06)   Thủ Thái Dương Tiểu Tràng Kinh (19 huyệt)
07)   Túc Thái Dương Bàng Quang Kinh (67 huyệt)
08)   Túc Thiếu Âm Thận Kinh (27 huyệt)
09)   Thủ Khuyết Âm Tâm Bào Kinh (9 huyệt)
10)   Thủ Thiếu Dương Tam Tiêu Kinh (23 huyệt)
11)   Túc Thiếu Dương Đởm Kinh (44 huyệt)
12)   Túc Khuyết Âm Can Kinh (14 huyệt)

Đường Vận Hành Và Triệu Chứng Bệnh Lý Của Các Kinh

01)   Thủ Thái Âm Phế Kinh : Khởi nguyên từ trung tiêu phần giữa của khoang người chạy xuống liên hệ với Đại Tràng. Rồi chạy ngược lên Tâm vị. Kế đó xuyên qua hoành cách mô để vào trong cơ quan tương ứng với nó là Phổi. Từ khoảng cách giữa phổi và cuống họng, Kinh chui ra ngang huyệt Trung Phủ. Trên đường hướng xuống, nó chạy dài theo mặt trong cánh tay và chạy qua trước mặt Tâm Kinh và Tâm Bào Lạc Kinh để xuống đến nhượng tay. Từ đây nó chạy dài theo mép trước xương quay ở mặt trong của cẳng tay, rồi chui vào Thốn Khẩu, kế đó sang huyệt Ngư Tế, rồi tận cùng ở góc ngoài móng của ngón tay cái và tiếp tục liên lạc với Đại Tràng Kinh. 
Triệu chứng : Nặng ngực, ho, ho ra máu, khó thở, suyễn, đau họng, cảm lạnh, ớn lạnh và đau vai lưng hoặc đau đớn kéo dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Phế Kinh :

02)   Thủ Dương Minh Đại Tràng Kinh : Khởi phát từ đầu ngón tay trỏ, chạy lên theo phía xương quay của ngón trỏ, đi qua khoảng giữa xương bàn tay 1 và 2, rồi chui qua chỗ hõm giữa các gân cơ duỗi ngắn và dài của ngón tay cái, tiếp tục chạy theo mặt ngoài của cẳng tay đến bờ ngoài của cùi chỏ. Từ đây chạy dài theo bờ trước của mặt ngoài cánh tay đến điểm cao nhất của vai (Kiên Ngung) và chạy dài theo bờ trước của mõm cùng vai đến đốt cổ thứ bảy (Đại Chùy), từ đó quẹo trở xuống vào trong hố trên đòn, để liên lạc với phổi. Tại đây Kinh xuyên qua hoành cách mô và chui vào cơ quan tương ứng với nó là ruột già. Nhánh từ hố trên đòn đi thẳng lên qua cổ, xuyên qua má rồi chui vào trong lợi và răng của hàm dưới. Thế rồi chạy vòng quanh môi trên và xuyên qua nhánh Kinh đối xứng tại rãnh Nhân Trung. Từ đây nhánh bên trái xuyên qua phía bên phải, còn nhánh bên phải thì xuyên qua bên trái của hai bên cánh mũi (Nghinh Hương) và rồi liên lạc với Vị Kinh. 
Triệu chứng : Sôi ruột, đau bụng, tiêu chảy, táo bón, kiết lỵ, đau họng, nhức răng, sổ mũi hoặc đổ máu cam, hoặc đau nhức dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Đại Tràng Kinh :

03)   Túc Dương Minh Vị Kinh : Kinh này khởi sự từ Nghinh Hương, ngang với cánh mũi, rồi chạy trở lên gốc mũi giao hội với Bàng Quang Kinh tại Tình Minh. Đổ dài xuống hai bên mũi (Thừa Khấp), chui vào lợi răng hàm trên, nhô lên và chạy bao quanh hai môi, nó giao hội với nhánh Kinh đối xứng bên kia tại chính giữa lõm môi dưới (Thừa Tương). Đến huyệt Đại Nghinh nó đi ra bề mặt, xong chạy dọc góc hàm dưới (Giáp Xa) đi qua phía trước tai rồi chạy xuyên qua Thượng Quan của Đởm Kinh, tiếp tục chạy theo mép tóc để ra trước trán (Đầu Duy). Nhánh mặt của Kinh này trồi lên đằng trước Đại Nghinh, hướng xuống Nhân Nghinh. Kể từ đây nó chạy dài theo cuống họng để chui vào hố trên đòn, tiếp tục chạy xuống xuyên qua hoành cách mô để vào cơ quan tương ứng là Dạ Dầy, rồi thông liên với Tỳ (lá lách). Nhánh Kinh Chánh chạy thẳng từ hố trên đòn, chạy dài xuống tuyến vú, quẹo vô giữa rồi tiếp tục chạy theo hai bên rốn và cuối cùng chịu chui vào bụng dưới (Khí Xung). Nhánh từ Dạ Dầy khởi phát từ Môn Vị chạy xuống bên trong bụng và giao với Kinh Chánh tại Khí Xung. Kế đó tiếp tục chạy xuống qua Tỳ Quang, xa hơn một chút qua Phục Thố rồi đi thẳng đến đầu gối, sau đó chạy dài theo phía trước, phía ngoài xương chày, đi thẳng xuống mu bàn chân, rồi chạy theo mép ngón chân trỏ đến góc móng ngoài đầu ngón chân (Lệ Đoài). Nhánh từ mu bàn chân tách ra từ Xung Dương và chấm dứt ở mé trong ngón chân cái. Tại đó nó liên lạc với Tỳ Kinh. 
Triệu chứng : Trướng bụng, sôi bụng, đau dạ dầy, phù thủng, ói mửa, liệt mặt, đau họng, chảy máu cam, sốt, điên cuồng, hoặc đau nhức dài theo đường vận hành của Kinh như ở ngực và đầu gối, v.v.... Các huyệt của Vị Kinh :

04)   Túc Thái Âm Tỳ Kinh : Phát nguyên từ mé trong ngón chân cái tại Ẩn Bạch, rồi tiếp tục chạy dài theo "mí da trắng đỏ" của bàn chân, hướng lên phía trước mắt cá trong. Từ đây chạy dài theo phía sau xương chày giữa chân và chạy xuyên đến phía trước Can Kinh, rồi lại xuyên thẳng ra phía trước, khúc đầu gối và bắp vế, tiếp đến chạy thẳng lên và chui vào trong bụng để nhập vô Tỳ (lá lách) là cơ quan thuộc về nó và liên lạc với Vị (dạ dầy). Từ đây nó xuyên qua hoành cách mô, chạy lên dài theo thực quản, tẻ ra hai bên góc lưỡi và lan khắp mặt dưới lưỡi. Nhánh từ dạ dầy tách rời nơi đây, chạy xuyên qua hoành cách mô, phân tán trong tim để liên lạc với Tâm Kinh. 
Triệu chứng :  Lưỡi đỏ và đau đớn, đau dạ dầy, bụng trướng, nôn mửa, vàng da, thân thể yếu đuối và nặng nề, đau nhức và phù thủng dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Tỳ Kinh :

05)   Thủ Thiếu Âm Tâm Kinh :  Xuất phát từ tim xuyên qua hoành cách mô để liên lạc với Tiểu Trường. Một nhánh từ tim nhô ra, chạy dài lên thực quản, nối liền với mắt. Kinh Chánh chạy tẻ ngang - từ tim đến phổi - rồi trổ xuống nhô ra ở nách, chạy dài theo bờ trong của mặt trước chi trên, đằng sau Phế Kinh và Tâm Bào Kinh, xuống đến rãnh xương trụ, tiếp dài đến bờ trong của mặt trước cẳng tay, đến xương đậu gần lòng bàn tay, xuyên qua lòng bàn tay đến giữa ngón tay út và chấm dứt ở đầu ngón tay (Thiếu Xung), liên hệ với Tiểu Trường Kinh. 
Triệu chứng :  Họng khô, đau nhức vùng tim hoặc vùng hạ sườn, khát nước, vàng da, lòng bàn tay nóng và đau đớn kéo dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Tâm Kinh :

06)   Thủ Thái Dương Tiểu Tràng Kinh :  Khởi phát từ đầu ngón tay út phía xương trụ (Thiếu Trạch), chạy theo cạnh lòng bàn tay đến cổ tay, rồi trồi ra từ mõm trâm trụ. Từ đó chạy thẳng lên dài theo mặt sau cẳng tay đi qua giữa mõm khuỷu và mõm trên ròng rọc, chạy dài lên theo bờ trong của mặt sau cánh tay đến khớp vai, bao quanh vai và giao với mạch Đốc tại Đại Chùy. Rồi trở xuống chui vào hố trên đòn và liên lạc với Tim. Từ đó nó chạy dài xuống theo thực quản, xuyên qua cơ hoành đến dạ dầy rồi cuối cùng đến ruột non là cơ quan tương ứng của nó. Một nhánh từ hố đòn trồi lên đến cổ và đến má, băng qua khoé mắt ngoài và chui vào huyệt Thính Cung. Nhánh gò má chạy xuyên qua má và lên vùng dưới hốc mắt (Quyền Liêu), liên lạc với Bàng Quang Kinh. 
Triệu chứng :  Đau bụng dưới, điếc tai, vàng da, sưng hàm, đau họng và đau kéo dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Tiểu Tràng Kinh :

07)   Túc Thái Dương Bàng Quang Kinh :  Khởi đầu từ Tình Minh, lên trán rồi nối liền với nhánh đối xứng tại đỉnh đầu (Bá Hội), tại đây một nhánh tách rời ra chạy đến vùng thái dương. Từ đỉnh đầu Kinh Chánh đi vào trong và liên lạc với não, rồi lại nhô trở ra, rẽ làm đôi tại sau gáy, chạy dài xuống phía trong xương bả vai, đi song song với cột sống đến vùng eo lưng, tại đây nó vào trong thân người qua các cơ gian đốt sống, liên lạc với Thận và cuối cùng gặp cơ quan tương ứng là bọng đái. Nhánh eo lưng chạy xuống vùng mông và kết thúc ở chỗ nhượng chân. Nhánh sau gáy từ Kinh Chánh đi xuống dọc theo phía trong xương bả vai và xuyên qua vùng mông (Hoàn Khiêu), chạy thẳng dài xuống mặt bên của vế, nơi đây nó hội với nhánh eo lưng tại nhượng chân. Từ nhượng chạy tiếp xuống chân, rồi đến phía sau mắt cá ngoài, dài theo xương bàn chân thứ 5, xuyên qua củ lồi và tận cùng ở ngoài ngón chân út (Chí Âm). Cuối cùng liên lạc với Thận Kinh. 
Triệu chứng :   Bí tiểu, tiểu dầm, điên khùng, nhức đầu, bệnh về mắt, và đau kéo dài theo đường vận hành của Kinh như đỉnh đầu, lưng, gáy, eo lưng và chi dưới. Các huyệt của Bàng Quang Kinh :

08)   Túc Thiếu Âm Thận Kinh :  Khởi hành từ mặt dưới ngón chân út, chạy đến lòng bàn chân (Dũng Tuyền), nhô lên từ mặt dưới củ lồi của xương thuyền, chạy đến phía sau của mắt cá trong đi vào gân gót chân. Từ đó chạy bọc lên phía trong chân đến phía trong nhượng chân, tiếp tục theo bờ sau trong của đùi hướng đến cột sống (Trường Cường) để rồi chui vào cơ quan liên hệ là quả thận và liên lạc với bàng quang. Từ thận nó lại trồi ra và thẳng lên, xuyên qua gan và cơ hoành rồi chui vào phổi, chạy dài theo họng và chấm dứt ở gốc lưỡi. Một nhánh khác tách ra từ phổi, chạy qua liên lạc với tim và loanh quanh trong ngực để tiếp xúc với Tâm Bào Kinh. 
Triệu chứng :  Khái huyết (ho ra máu), khó thở, lưỡi khô, họng sưng đau, đau thắt lưng, táo bón, tiêu chảy, chân vận động kém và cơ teo, tăng nhiệt độ ở gan bàn chân và đau kéo dài theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Thận Kinh :

09)   Thủ Khuyết Âm Tâm Bào Kinh : Khởi đầu từ ngực là nơi nó liên lạc với cơ quan Hữu Quan là Tâm Bào Lạc. Từ đó chạy xuống xuyên qua cơ hoành đến bụng, nối liền với phần trên, phần giữa, phần dưới của khoang người (Tam Tiêu). Nhánh ngực chạy bên trong lồng ngực nhô ra từ vùng sườn tại một điểm ở phía dưới làn nếp nách khoảng 3 thốn (Thiên Trì) và chạy lên nách. Dọc theo mặt trong cánh tay, nó đi thẳng xuống giữa Phế Kinh và Tâm Kinh cho đến rãnh trụ, rồi còn tiếp tục đi xuống cẳng tay giữa gân cơ gan tay dài và cơ gấp ngón tay quay, đến lòng bàn tay. Từ đây nó chạy theo ngón tay giữa và thẳng đến đầu ngón tay giữa (Trung Xung). Nhánh gan bàn tay bắt nguồn từ Lao Cung, chạy dài theo ngón tay áp út đến đầu ngón tay này (Quan Xung), rồi nối liền với Tam Tiêu Kinh. 
Triệu chứng : Đau thắt ngực, ngực đầy, hồi hộp, bồn chồn không yên, cơn hứng cảm (manie), co rút hay co giật cùi chỏ và tay, gan bàn tay nóng và đau nhức dọc theo đường vận hành của Kinh. Các huyệt của Tâm Bào Kinh :

10)   Thủ Thiếu Dương Tam Tiêu Kinh : Bắt đầu từ phía ngoài đầu ngón áp út (phía ngón út) tại Quan Xung, chạy giữa các xương bàn tay 4 và 5 (mu cổ tay), tiếp tục chạy dài theo lưng cẳng tay giữa xương trụ và xương quay, xuyên qua u cùi trỏ, chạy dài theo mé ngoài cánh tay hướng lên tận vùng vai. Chạy xuyên qua về phía sau Đởm Kinh và vào hố đòn, trổ nhánh trong lồng ngực và bắt liên lạc với Tâm Bào Lạc. Từ đó nó chạy xuyên qua cơ hoành thẳng xuống bụng và nối liền với Thượng Tiêu, Trung Tiêu và Hạ Tiêu. Nhánh ngực bắt nguồn từ trong ngực, chạy lên hố đòn. Từ đó chạy ra mặt nông để đi lên tận cổ, dài theo phía sau vành tai, quanh trở xuống gò má và dứt điểm tại vùng ở dưới ổ mắt. Nhánh tai bắt nguồn từ vùng sau tai, chui vào trong tai và nhô ra phía trước tai, xuyên qua nhánh vừa nói tại gò má rồi chạy đến khoé mắt ngoài (Ty Trúc Không), tại đây nó liên lạc với Đởm Kinh. 
Triệu chứng : Trướng bụng, phù thủng, đái dầm, khó đái, điếc, đau họng, sưng phù gò má, đau nhức vùng sau tai, vai, cánh tay và phía trên cùi trỏ, v.v... Các huyệt của Tam Tiêu Kinh :

11)   Túc Thiếu Dương Đởm Kinh : Khởi phát từ khoé mắt ngoài (Đồng Tử Liêu), chạy lên theo gốc trán (Hàm Yến), vòng xuống sau vành tai (Phong Trì), rồi chạy dài theo cạnh cổ, trước Tam Tiêu Kinh cho đến vai. Chạy ngược trở lại phía sau Tam Tiêu Kinh và tiếp tục đổ xuống hố trên đòn. Nhánh sau tai phát nguyên từ vùng sau tai, chui vào tai và sau khi nhô ra, đi qua vùng trước tai đến phía sau của gốc mắt ngoài. Nhánh ngoài ở tai, khởi sự từ khoé mắt ngoài, chạy xuống Đại Nghinh và giao với Tam Tiêu Kinh tại dưới ổ mắt, rồi tiếp tục chạy xuống đi ngang qua Giáp Xa tại cổ, chui vào hố trên đòn và nối liền với Kinh Chánh chạy vào ngực, xuyên qua cơ hoành và liên lạc với gan để chạy thẳng đến cơ quan liên hệ của nó là túi mật. Chạy bên trong vùng hạ sườn, nó nhô ra bên cạnh bụng dưới, gần động mạch đùi tại vùng bẹn.Chạy ra mặt nông, dọc theo rìa của vùng xương mu, vòng theo vùng hông (Hoàn Khiêu). Chánh Kinh chạy thẳng từ hố trên đòn xuống, qua trước nách và dài theo bên ngực, xuyên qua chót sườn cụt đến vùng hông, tại đây nó tái hội với nhánh góc mắt ngoài kể trên. Kế tiếp chạy bên vùng đùi đến bên ngoài gối, tiếp tục xuống theo bờ trước của xương mác đến điểm thấp nhất của xương này (Huyền Chung), rồi lại chạy xuống trước mắt cá ngoài, đi qua lưng bàn chân và chấm dứt tại bờ ngoài của đầu ngón chân thứ tư (Túc Khiếu Âm). Nhánh từ lưng bàn chân xuất hiện từ Túc Lâm Khấp và chạy giữa hai xương bàn chân, ngón 1 và 2, đi đến cuối ngón chân cái (Đại Đôn), tại đây nó nối liền với Can Kinh. 
Triệu chứng : Miệng đắng, chóng mặt, sốt rét, nhức đầu, đau nhức vùng dưới nách, đau nhức vùng khoé mắt ngoài, điếc tai, ù tai,  và đau nhức dọc theo đường Kinh. Các huyệt của Đởm Kinh :

12)   Túc Khuyết Âm Can Kinh : Khởi phát từ vùng lưng ngón chân cái (Đại Đôn), chạy qua lưng bàn chân và đến Trung Phong, cách 1 thốn phía trước mắt cá trong. Từ đây nó chạy lên 8 thốn, trên mắt cá trong, băng qua Tỳ Kinh, tiếp tục chạy dài theo gối và đùi đến vùng mu, rồi vòng quanh bộ sinh dục ngoài, đến bụng dưới. Từ đây nó chạy lên bao quanh dạ dầy và chui vào cơ quan liên hệ của nó là Gan, liên lạc với túi mật. Trên đường chạy tiếp lên, nó xuyên qua cơ hoành vùng sườn và hạ sườn và đi lên chạy dài theo  phía sau họng đến vùng mũi-yết hầu và nôi liền với mắt, kế đó nhô ra tại trán, gặp Đốc Mạch tại đỉnh đầu. Nhánh mắt khởi nguồn từ trong mắt, chạy xuống bên trong gò má, rồi vòng quanh mặt trong của hai môi. Nhánh gan xuất hiện từ trong lá gan, xuyên qua cơ hoành lên phổi, tiếp xúc với Phế Kinh.
Triệu chứng : Đau thắt lưng, đầy ngực, nôn mửa, đái dầm, bí tiểu, thoát vị, đau bụng dưới. Các huyệt của Can  Kinh :